toetsen-examineren.nl het blog over toetsen en examineren
Blog door Michel Spijkerman, Noordhoff Health. Noordhoff Health is partner van het congres Toetsen & Examineren in het hoger onderwijs.
Noordhoff Health maakt bij de ontwikkeling van modules en toetsitems gebruik van de taxonomie van Bloom. ‘Wat is taxonomie?’ en ‘Waarom wordt dat gebruikt?’ Dit blog gaat over verschillende taxonomieën en wat daarvan het nut is.
Wat is taxonomie?
Een taxonomie is een ordeningsmodel. In het onderwijs wordt een taxonomie vooral gebruikt voor het ordenen van leerdoelen en als hulpmiddel bij het construeren van toetsitems. Taxonomieën helpen om op gestructureerde wijze keuzes te maken bij het aanbieden van oefen- en toetsmateriaal. Een taxonomie is dus een methode om te classificeren. Het is een rubricering van begrippen volgens een vooraf vastgestelde structuur, zodat je kunt observeren, beschrijven en discussiëren. Het bepalen van een juist niveau van abstractie bij een toetsvraag of een opdracht is vaak een lastig gegeven. Daarom zijn er taxonomieën ontwikkeld, die leerdoelen of toetstermen classificeren in toenemende complexiteit binnen verschillende domeinen. Bij het ontwikkelen van bijvoorbeeld toetsvragen en toetsen gaat het om het ordenen van leerdoelen naar complexiteit binnen het cognitieve, het psychomotorische (vaardigheden) of affectieve (attitude/gedrag) domein.
Hoe kun je een taxonomie gebruiken?
In de jaren 90 van de vorige eeuw is de taxonomie van Romiszowski gebruikt bij de uitwerking van het kwalificatiedossier ‘Gekwalificeerd voor de toekomst’, de MBO opleidingen in de zorg. Veel MBO-opleidingen hadden toen hun curriculum ingericht op basis van deze taxonomie. Tegenwoordig wordt deze taxonomie nog regelmatig toegepast binnen HBO–opleidingen, onder andere binnen zorg.
Bij de ontwikkeling van leerroute is het opstellen van leerdoelen een van de vaste stappen in het ontwikkelproces. De ontwikkelaar zal samen met redactie of op basis van het curriculum vaststellen welk gewenst niveau binnen het gestelde domein de deelnemer moet halen. Bij het ontbreken van een structuur voor het vaststellen hiervan, zal de constructeur naar eigen inzicht leerdoelen opstellen. Hierbij is de kans op fouten of het ontbreken van gewenste leerdoelen groot. Door het hanteren van een taxonomie heeft de constructeur een structuur beschikbaar op de leerdoelen op te baseren. Bij de taxonomie van Bloom bijvoorbeeld biedt deze structuur een toenemende complexiteit in ontwikkeling op het cognitieve, het psycho-motorische en het affectieve domein.
Bij de ontwikkeling van cognitieve toetsvragen en toetsen helpt een taxonomie om in de toetsmatrijs vast te leggen hoeveel vragen op reproductief, hoeveel op inzicht of hoeveel op toepassingsniveau gesteld mogen worden in de toets. Door het gebruik van de taxonomie kan de toets beter aansluiten bij het (gewenste) niveau van de deelnemer.
Een taxonomie kan ook helpen bij het determineren. Door het labelen van vragen volgens een bepaalde taxonomie is na het afleggen van de toets goed inzichtelijk te maken op welke dimensies de deelnemer sterk en op welke minder sterkt scoort. Bij de bepaling niveau in het voortgezet onderwijs wordt daar veel gebruik van gemaakt, met name van de RTTI taxonomie.
Wat zijn de voordelen van een taxonomie?
Harry Molkenboer noemt in zijn boek ‘Toetsen volgens de toetscyclus’ (2015) onder andere de volgende:
- Door een taxonomie worden leerdoelen niet alleen vanuit de inhoud beschreven (cognitief), maar ook in termen van gedrag en kunde;
- De niveaus van een taxonomie zijn een handvat voor het formuleren van toetstermen;
- De keuze van het domein in relatie tot het niveau geeft een richting aan de toetstaak en toetsvorm;
- Na de toets krijgt deelnemer en begeleider inzicht in die onderdelen waarmee de deelnemer moeite heeft;
- Binnen een leerlijn biedt een taxonomie een handvat voor complexiteit en opbouw in niveau;
- Een taxonomie biedt de opleiding en/of externen handvatten voor het beoordelen van het niveau van afzonderlijke toetsen alsmede de toetsing als geheel.
Hieronder volgt een korte samenvatting van de drie hierboven genoemde taxonomieën.[1]
Taxonomie van Benjamin Bloom
De taxonomie van Bloom is ontwikkeld in de periode 1948-1956 en is daarmee één van de oudsten die voor het onderwijs beschikbaar kwam. De taxonomie kent zes leerniveaus. In de loop der jaren is deze taxonomie gereviseerd. De laatste aanpassing op de taxonomie van Bloom dateert uit 2014. Samen met andere onderwijskundigen zijn naast het cognitieve domein ook leerniveaus voor het psychomotorische en het affectieve domein ontwikkeld.
Overzicht: De drie domeintaxonomieën van Bloom
Romiszowski
Romiszowski maakt onderscheid tussen kennis (opslaan van informatie) en vaardigheden (acties uitvoeren). In kennis onderscheidt hij feitelijk en inzichtelijk leren. In vaardigheden reproductief en productief leren. Deze taxonomie bestaat uit het cognitieve, psychomotorische en interactief sociale domein en is daarmee veelomvattend.
RTTI
RTTI onderscheidt vier stadia in de cognitieve ontwikkeling van leren van leerlingen: reproductie, toepassen 1, toepassen 2 en inzicht. Dit model wordt in het onderwijs wel gebruikt in het voortgezet onderwijs.
Wilt u meer weten over taxonomeren en/of summatief toetsen?
Bezoek de stand van Noordhoff Health op de informatiemarkt van het congres Toetsen en examineren in het hoger onderwijs op 22 en 23 maart 2016, Jaarbeurs Utrecht of kom op
12 april om 13.00 uur naar de themabijeenkomst ‘Aantoonbaar bekwaam, hoe doe je dat?’ van Leerstation Zorg (Noordhoff Health) in het Jeroen Bosch ziekenhuis, Den Bosch.
Meer informatie en aanmelden voor de themabijeenkomst.
Bronnen
- Berkel, H. van, Bax, A., & Joosten-ten Brinke, D. (2014). Toetsen in het hoger onderwijs. 3de Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
- Bruijns, V., & Kok, M. (2013). Leidraad Toetsen en beoordelen. Amsterdam: Hogeschool van Amsterdam.
- Knevel, R. (2013). Taxonomieën zijn hot en handig, artikel verschenen in Toets 1
- Molkenboer, H. (2015). Toetsen volgens de toetscyclus, eigen uitgave Bureau voor Toetsen en Beoordelen.
