Door: Ashra Sugito, Teelen Kennismanagement

Het woord ‘toetsmatrijs’ zorgt nogal eens voor een allergische reactie bij mensen die toetsen als een noodzakelijk kwaad zien. Het invullen van de toetsmatrijs is voor hen een verplicht nummer in het toetsontwikkelproces dat toch al niet leuk is.

Waarom vinden we het dan toch zo belangrijk dat een toets een toetsmatrijs heeft? Wat gebeurt er als je geen toetsmatrijs gebruikt? En wat heb je eraan als je als toetsontwikkelaar de toetsmatrijs wél inzet als een handig hulpmiddel?

Weet wat je meet

Een toetsmatrijs helpt je om vooraf te bepalen wat je wilt gaan toetsen:

• Welke leerdoelen wil ik toetsen?
• Zijn bepaalde leerdoelen belangrijker dan andere leerdoelen?
• Op welk niveau wil ik de leerdoelen toetsen?

Nu zul je misschien denken: ‘Als goede docent weet ik dat toch wel?’. Als goede docent weet je inderdaad wel wat je in je onderwijs hebt aangeboden. Toch zien we in de praktijk dat docenten vooral denken in termen van onderwerpen. Ze hebben dan niet altijd even scherp welke leerdoelen daar precies bij horen, hoe de leerdoelen zich onderling verhouden en op welk niveau die leerdoelen moeten worden beheerst. Bovendien is er altijd de valkuil dat stokpaardjes onbewust belangrijker worden gevonden.

Het invullen van een toetsmatrijs begint met het invullen van de leerdoelen:

• Wat moet de kandidaat kunnen?
• Welk gedrag moet de kandidaat daarbij kunnen tonen?
• Welke kaders en/of minimum eisen gelden daarbij?

Met een toetsmatrijs voorkom je dat je de verkeerde inhoud toetst

Een taxonomie helpt je vervolgens om bij de leerdoelen aan te geven op welk niveau je deze wilt toetsen. Moeten de kandidaten vooral hun feitelijke kennis laten zien, of moeten ze die ook kunnen toepassen in een nieuwe situatie?

Uit een goed geformuleerd leerdoel kun je het gewenste niveau aflezen, maar het is vaak prettig om in de toetsmatrijs schematisch inzichtelijk te maken op welk niveau de leerdoelen worden getoetst. De toetsmatrijs geeft je in één oogopslag inzicht in het niveau van de toets.

Op basis van de toetsmatrijs kun je bepalen welke vraagvorm of toetsvorm je het beste kunt inzetten. Wordt het een toets met allemaal korte meerkeuzevragen? Of is het ook nodig om een langere casus in te brengen met een aantal open vragen?

Tot slot geef je in de toetsmatrijs aan of bepaalde leerdoelen eventueel belangrijker zijn dan andere. Je weet dan of de toets meer vragen moet bevatten over een bepaald leerdoel, of dat de bijbehorende vragen zwaarder meetellen voor het eindresultaat.

Bespaar jezelf werk

Mocht je nu denken dat het allemaal wel erg veel werk is om een toetsmatrijs te maken, het tegendeel is waar: werken met een toetsmatrijs bespaart je werk!

Een toetsmatrijs is namelijk een blauwdruk voor elke nieuwe toets die aan dezelfde eisen moet voldoen. De herkansing of de toets voor volgend jaar wordt gebaseerd op dezelfde toetsmatrijs. Je hoeft dan niet steeds opnieuw na te denken over de inhoud en de opzet van de toets. Bovendien zorg je ervoor dat de toetsen qua inhoud en niveau vergelijkbaar zijn. En dat is wel zo eerlijk.