Door: Irene Biemond, Teelen Kennismanagement

Geef maximaal twee praktijktoetsen per vak. En regel dat de praktijktoetsen voor de helft meetellen in de beoordeling van het vak, en de overige toets(en) voor de andere helft. Dit was het advies van een examencommissie dat ik laatst onder ogen kreeg. Men vroeg mij of ik dat een goed advies vind.

Mijn antwoord in het kort was: “Nee!”.

Ik heb het dan niet over de vraag of een examencommissie zelf met dergelijk beleid moet komen of dit moet overlaten aan het onderwijs (ik pleit trouwens voor het laatste). Het gaat hier om de inrichting van het toetsprogramma (het geheel van toetsen binnen de opleiding). Of het toetsprogramma evenwichtig is, hangt af van veel factoren, zoals:

• Is het toetsprogramma zodanig vormgegeven dat alle (onderdelen van) competenties op het vereiste niveau worden getoetst én op zo’n manier dat er niet al te veel dubbelingen in de toetsing plaatsvinden? En geldt dit ook voor de Body of Knowledge and Skills (BoKS)* ?
• Is het toetsprogramma zodanig vormgegeven dat kritische (onderdelen van) competenties vaker worden getoetst en zwaarder meetellen in het geheel dan niet-kritische competenties?
• Is het toetsprogramma zodanig opgebouwd dat er voldoende variatie in toetsvormen is (ook wel ‘methodenmix’ genoemd)?
• Is het toetsprogramma zodanig ingericht dat de kwaliteit van het leren door studenten én de studievoortgang positief worden beïnvloed?

Pas als het antwoord op bovenstaande vragen duidelijk is, kun je iets zinnigs zeggen over het juiste aantal en de soort praktijktoetsen en de weging tussen de toetsonderdelen. Een ‘groot’ vak waarin belangrijke competenties worden gemeten die niet of nauwelijks terugkomen in andere vakken, heeft wat mij betreft ‘recht’ op een groter aantal praktijktoetsen dan een ‘klein’ vak waarin vooral basiskennis wordt aangeleerd. In dat laatste vak kan meer gewicht worden toegekend aan de kennistoets, terwijl in het eerste vak vooral de praktijktoetsing (opdracht) zwaar moet wegen.

Daarom is het in sommige gevallen een uitstekend idee om twee praktijktoetsen bij een vak af te nemen en deze voor de helft te laten meetellen in de beoordeling, en in andere gevallen juist een heel slecht idee. Het voorgestelde beleid van deze examencommissie bevordert een evenwichtig toetsprogramma dus zeker niet!

* Naast de competentieprofielen werken veel opleidingen met een zogenaamde Body of Knowledge (BOK) of Body of Knowledge and Skills (BOKS), waarin de theoretische kennis (en eventueel basisvaardigheden) verder zijn uitgewerkt.

Toetsen en examineren staat momenteel hoog op de agenda in het Hoger Onderwijs. Het programma van eisen voor de basis- en seniorkwalificatie examinering, opgesteld door de expertgroep, heeft heel wat voeten in de aarde. SBO heeft samen met Teelen Kennismanagement de cursus ‘de SKE en de implementatie van BKE’ ontwikkeld voor alle HBO docenten die lid zijn van een examencommissie, examinator zijn, assessor of gecommitteerde. Geïnteresseerd? Neem dan contact op met de opleidingsadviseur Betty van den Berk, b.van.den.berk@sbo.nl of 040-2974837.